Koniec łapanek

d

Pani Maryla wstaje o szóstej rano. Miesiąc temu złamała rękę wieszając firanki. Teraz potrzebuje pomocy, żeby w ogóle wygrzebać się z pościeli. Jednak od dziewiątej rano aż do późnego wieczora to ona będzie pomagać.
Najpierw Witkowi, który stracił pracę, bo nie był potrzebny swojemu szefowi, kiedy z powodu złamanej ręki musiał wziąć kilka dni zwolnienia. Następnie obowiązkowe spotkanie w związkach zawodowych. Później pani Basia, samotna matka z dwójką dzieci. Niedawno założyła konto, aby mogły jej wpływać alimenty od byłego męża Belga. Jednak pieniędzy nie ma, a pani Basia nie zna na tyle flamandzkiego (brzmi jak niemiecki zmieszany z węgierskim), aby to wyjaśnić. Około piętnastej znowu pan Witek i obdukcja u lekarza. A później dwóch przebywających nielegalnie Lublinian, którym poprzedniego dnia spaliło się mieszkanie. Trzeba przejrzeć umowę wynajmu i ekspertyzę straży pożarnej. Ich sytuacja jest szczególnie trudna, bo mogą zostać obciążeni znacznymi kosztami. Jednak pani Maryla jest dobrej myśli. D tej pory wszystkie sprawy wygrała.
Od trzech lat prowadzi w Antwerpii SOS-line. Za symboliczną opłatą pomaga ludziom. Lwia część jej klientów, to rodacy, Polacy.
– Na początku biuro miałam w klubie ,,Kalinówka”. Nie cieszył się zbyt dobrą opinią, ale tam się zbierali Polacy. Pierwszego dnia mojego urzędowania siadam w kącie i stawiam tabliczkę z napisem SOS-line. Po chwili podchodzi zawiany jegomość, Polak i chwiejąc się bełkoce: „– Co to za sos, k..., majonez czy ketchup? Komu ty chcesz pomóc, mała? To ja ci mogę pomoc...” – wspomina
Maryla Majak.
Do Antwerpii przyjechała z mężem w 1974 roku. Zanim dostała azyl, była już po rozwodzie i pracowała jako stewardessa na statku liniowym. W ciągu półtora roku odwiedziła Bangkok, Nowy York, Kair i tuzin innych rozrzuconych po świecie metropolii. Później trafiła do restauracji, gdzie zaczynała od pomywania. Po piętnastu latach odeszła jako menedżer. To właśnie wtedy, w latach 80., pomogła załatwić pierwszy azyl swojej siostrze, później zaczęli przychodzić do niej znajomi, na początku bliscy, później coraz dalsi. Czasem występowała jako tłumacz, czasem wpłacała kaucje do sądu, czasem załatwiła szpital. Jednak na pomysł założenia firmy wpadła dopiero pod koniec lat 90.
– Któregoś dnia jechałam w autobusie z Schooten, gdzie mieszka moja koleżanka z Tychów. I nagle zorientowałam się, że trzy czwarte autobusu to Polki. Miałam wrażenie, że jadę autobusem w Gdańsku. Usłyszałam głośną rozmowę. Kobieta skarżyła się, że mąż-alkoholik znęca się nad nią i dzieckiem, bije ją, wyrzuca na ulicę. Wtedy się zdecydowałam. Zostawiłam jej telefon do siebie i obiecałam, że mogę pomoc – wspomina pani Maryla.
Była jesień 1998 roku. W Antwerpii mieszkało wtedy około sześciu tysięcy Polaków. Z wyjątkiem starej emigracji i azylantów – wszyscy nielegalnie. Żyli, wynajmując mieszkania na obce nazwiska. Kobiety pracowały jako pomoc domowa u Flamandow lub Żydów. Mężczyźni remontowali mieszkania u Flamandow, Żydów, Egipcjan. Do pracy wchodzili pojedynczo, za każdym razem z duszą na ramieniu. Zawsze mogło się zdarzyć, że ktoś zauważy, doniesie na policję. A wtedy deportacja, zakaz wjazdu z powrotem do Unii Europejskiej. Niektórzy mówili: strachy na lachy. Ale nigdy nie wiadomo.
Jednak nawet kiedy udawało się uniknąć deportacji za nielegalna pracę, mogło się zdarzyć, że pracodawca nie zapłacił. I co wtedy? Na policję? Do sądu?
Teraz strachu już nie ma. Trzy lata temu rząd w Brukselli wprowadził, korzystną dla imigrantów, ustawę. Wszyscy nielegalni, którzy udowodnią, że są na miejscu co najmniej sześć lat, mogą składać wniosek o kartę stałego pobytu. Skorzystało z tego już 20 tys. Polaków.
Ewa Masternak
Kiedy spotykam się z panią Ewą w jej mieszkaniu Rooiboslaan w dzielnicy Hoboken, jest czwartek, wpół do jedenastej. Piękny słoneczny dzień, kilkanaście stopni powyżej zera, normalna pogoda o tej porze roku. W tym czasie syn Łukasz jest w szkole, w centrum miasta. Gra w pingponga z kolegami. Trwa duża przerwa. Na wielkim dziedzińcu tłum przekrzykujących się i popychających dzieci. Dużo skośnookich, trochę czarnoskórych, najwięcej śniadych Marokańczyków, którzy bez przerwy się kłócą albo przepychają. Praktycznie jedyni biali to Polacy. W Stendijke Middenschool nr 1 Stad Antwerpen jest ich 21. Łukasz Ruszkowski uczy się w drugiej klasie gimnazjum. Mama i ojczym są z niego dumni. Za cztery lata chce pójść do szkoły oficerskiej i zostać policjantem. Ewa Masternak, mama Łukasza, jeszcze w Polsce pracowała jako pielęgniarka w Nowej Soli. Zarabiała, ale jej ówczesny mąż stracił pracę, a trzeba było jeszcze utrzymać Łukasza. Chłopiec miał wtedy cztery latka i coraz większe potrzeby. Córka koleżanki z pracy akurat wyszła za mąż za Holendra. Decyzja była szybka. Urlop bezpłatny – i jadą. Na początku obie sprzątały w restauracji, jednak po roku pani Ewa przeprowadziła się do Antwerpii.
– Miałam szczęście. Koleżanka zwolniła miejsce u rodziny flamakow. Trzeba było sprzątać i zajmować się dziećmi. Płacili bardzo dobrze, 400 frankow za godzinę. Dziesięć lat temu nawet mężczyźni tyle nie zarabiali –mówi Ewa Masternak. To właśnie wtedy pierwszy raz spotkała swojego przyszłego męża, Pawła.
– Poznaliśmy się u znajomych, jak wszyscy tutaj. To było 10 lat temu, jak Paweł był tu pierwszy raz. Kiedyś było dużo ciężej, policja często łapała Polaków na nielegalnej pracy. Były nawet kontrole paszportów na ulicy. Ludzie trzymali się razem odwiedzali się, spotykali wymieniali informacje. Od kiedy wprowadzili regularyzację, każdy poszedł w swoją stronę –opowiada E. Masternak. Jej obecny mąż,
Paweł Masternak
na własnej skórze poczuł, co to znaczy strach przed deportacją.
– Przyjechałem tutaj jesienią 1991 roku. Wcześniej zbieraliśmy fasolę w Niemczech, ale sezon się skończył. Trafiliśmy do mieszkania niedaleko Falconplain. To taka ulica, gdzie są sklepy z kradzionym sprzętem i podrabianymi perfumami, a dookoła jest masa prostytutek, sodoma i gomora po prostu – wspomina. – W dwóch pokojach gnieździło się 25 Polaków. Połowa pracowała u takiego Gruzina, co miał na Falconie jakiś interes. Remontowali dla niego całą kamienicę. Udało mi się jakoś wkręcić, ale po paru tygodniach policja zrobiła nalot. Było ich kilkunastu, mieli nawet psy. Na szczęście byliśmy z kolegą z tyłu domu, więc wyskoczyliśmy przez ogródek a później biegliśmy na oślep, byle uciec jak najdalej, przez podwórza, ulice. Ludzie patrzyli na nas jak na wariatów, bo to zima była akurat, a my w uwalonych wapnem koszulach, spoceni. Ale udało się.
Niedługo potem ten mój przyjaciel wrócił do Polski, do Kielc. Z tego co wiem, nawet założył firmę budowlaną. Założył też rodzinę. Ja zostałem.