Odprawa osłodzi ci zwolnienie

albo wskutek zwolnień grupowych, należy się odprawa pieniężna.

Rodzaj umowy o pracę nie ma tu znaczenia. Również wtedy, gdy ktoś pracował na podstawie umowy o pracę na czas określony i dostał wypowiedzenie, pracodawca także będzie musiał wypłacić mu odprawę. Do związanych z odprawami przepisów stosować muszą się pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 osób.
Jedna albo trzy pensje
- Otrzymałam niedawno wypowiedzenie z pracy w firmie, w której byłam zatrudniona przez siedem lat. Napisane jest w nim m.in., że przysługuje mi odprawa w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia. Ale koleżanka mówiła mi, że powinny to być trzymiesięczne pobory. Czy to prawda? - pyta pani Natalia z Zamościa.
Wysokość odprawy zależy wyłącznie od stażu pracy i wynagrodzenia w danej firmie. Bez względu na to, czy pracownik ma jeszcze inne dochody, albo poza pracą na etat prowadzi też własną firmę, świadczenie to wynosi:
* równowartość jednej pensji, jeżeli pracownik przepracował w danej firmie mniej niż dwa lata,
* równowartość dwóch pensji, jeśli staż zakładowy wynosi od dwóch do ośmiu lat,
* trzymiesięczne wynagrodzenie, jeśli ktoś u danego pracodawcy przepracował więcej niż osiem lat.
Pani Natalii faktycznie będzie więc przysługiwała odprawa w wysokości dwóch pensji. Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Bywa jednak, że pracodawca proponuje pracownikowi wypowiedzenie zawierające nowe warunki pracy i płacy. Niestety - częściej na gorsze niż lepsze. Pracownik nie musi zgodzić się na propozycję pracodawcy. Jeżeli do upływu połowy okresu wypowiedzenia (a gdy w treści pisma nie został pouczony o skutkach tego oświadczenia - do jego końca) poinformuje pracodawcę, że nowych warunków nie przyjmie, umowa o pracę ulega definitywnemu rozwiązaniu. Co wtedy z odprawą?
- Wypowiedzenie takie zmienia się w wypowiedzenie zwykłe, więc odprawa należy się na ogólnych zasadach - wyjaśnia Krzysztof Sudoł, rzecznik prasowy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie.
Pracodawca jednak niekoniecznie musi się z tym zgodzić. Może odmówić wypłacenia odprawy pracownikowi, argumentując, że przyczyna rozwiązania umowy leżała nie tylko po jego stronie, ale też po stronie pracownika, który nie zaakceptował nowych warunków. - To ta odmowa - może twierdzić pracodawca - stanowi bezpośrednią przyczynę rozwiązania umowy, w przeciwnym wypadku uległaby ona tylko przekształceniu w inną.

Problemem nabycia prawa do odprawy w przypadku rozwiązania umowy po wypowiedzeniu zmieniającym, zajął się aż Sąd Najwyższy. W wyroku z 16 listopada 2000 r. stwierdził on, iż: "rozwiązanie stosunku pracy wskutek wypowiedzenia warunków płacy, które prowadziłoby do radykalnego obniżenia wynagrodzenia pracownika przy niezmienionych wymaganiach (...), może uzasadniać jego roszczenie o odprawę pieniężną”.
Jeżeli zatem proponowane pracownikowi w wypowiedzeniu zmieniającym nowe warunki zatrudnienia są dla niego wyraźnie gorsze, to można przyjąć, że odmowa ich przyjęcia nie będzie współprzyczyną rozwiązania umowy o pracę. W takiej sytuacji pracownik zachowuje prawo do odprawy.
Wyrok ten odnosi się wprawdzie do nieobowiązującej już ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zastąpionej właśnie przez ustawę o zwolnieniach grupowych z 13 marca 2003 r. Eksperci prawa pracy twierdzą jednak, że uznać go można za w pełni aktualny także teraz.

Jest też wyrok Sądu Najwyższego, który podobny problem rozstrzyga na korzyść pracodawcy. Jeżeli bowiem "pracownikowi zaproponowano odpowiednią pracę, to odmowa jej przyjęcia może być w pewnym wypadku potraktowana jako współprzyczyna rozwiązania stosunku pracy. Będzie tak wtedy, gdy z uwagi na interes pracownika i zakładu pracy oraz rodzaj i charakter zaproponowanej pracy w zasadzie można oczekiwać, iż pracownik powinien przyjąć zaoferowane mu nowe warunki.” Ten fragment wyroku Sądu Najwyższego z 9 listopada 1990 r. (sygn. akt I PR 335/90) może z kolei stanowić podstawę do odmowy przyznania pracownikowi odprawy.
Inny rodzaj odprawy związany jest z odejściem z pracy na rentę lub emeryturę. Odprawa z tego tytułu wynosi co najmniej równowartość jednej pensji. Zakład może jednak ustalić, że będzie wyższa. Świadczenie to muszą wypłacić wszystkie firmy, także te małe, zatrudniające mniej niż 30 pracowników.

Bezpłatnych porad w zakresie prawa pracy zasięgnąć można w:
* Okręgowym Inspektoracie Pracy w Lublinie, ul. Piłsudskiego 13 - od poniedziałku do piątku w godz. 8-18, osobiście: parter, pokój nr 1, telefonicznie: (0-81) 532 17 83 w godz. 9-15.
* Oddziale OIP w Białej Podlaskiej, ul. Narutowicza 35a - od poniedziałku do piątku w godz. 7.30-15.30, osobiście lub telefonicznie: (0-83) 344 75 95, 344 33 23.
* Oddziale OIP w Chełmie, ul.11 Listopada 2 - w poniedziałki w godz. 9-17, od wtorku do piątku w godz. 7.30-15.30, osobiście lub telefonicznie: (0-82) 563 10 52.
* Oddziale OIP w Zamościu, ul. Grecka 6 - w poniedziałki od 9 do 17, od wtorku do piątku w godz. 7.30-15.30, osobiście lub telefonicznie: (0-84) 638 00 07.