Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Na pożółkłej fotografii ze zbiorów Muzeum Zamojskiego widać zwłoki leżące na dziedzińcu ceglanej budowli. Wokół nich grupka ludzi, a wśród nich kilkuletnia dziewczynka. A potem ta sama fotografia w rękach Barbary Klimek z Lubyczy Królewskiej, która opowiada o tym, jak musiała rozpoznawać w zamordowanych swojego ojca i braci. Tak zaczyna się film „Rotunda – zamojska cela śmierci” Leszka Wiśniewskiego, który będzie miał premierę w piątek.
Rotunda powstała w latach 1825–1831 jako działobitnia. Położona około 500 metrów od głównego pierścienia murów twierdzy zamojskiej i oblana wodą tworzyła trudną do sforsowania redutę. Dziś stanowi rzadki, w skali Polski, przykład rozwiązania fortyfikacyjnego.
W 1940 r. Niemcy utworzyli więzienie śledcze (Gefangenen-Durchgangslager Sipo), które pełniło też funkcję ośrodka przesiedleńczego dla Polaków wysiedlonych z miejscowości na terenie Zamojszczyzny. Wokół dziedzińca znajdowało się dziewiętnaście cel o powierzchni 20 metrów kwadratowych.
- Rotunda stała się miejscem kaźni dla tysięcy Polaków, przede wszystkim mieszkańców Zamojszczyzny. Byli oni poddawani przez Niemców brutalnym przesłuchaniom, przeprowadzanym w więzieniu oraz w siedzibie gestapo przy ul. Przybyszewskiego. Wielu aresztantów umierało w wyniku tortur i obrażeń. Część więźniów z Rotundy Niemcy wywozili do obozów koncentracyjnych. Były tu też zbiorowe egzekucje – opowiada Leszek Wiśniewski, autor filmu mówiącego o tragicznych wydarzeniach. - Egzekucje prowadzone były praktycznie do końca funkcjonowania więzienia. W lipcu 1944 r., kilka dni przed zajęciem Zamościa przez oddziały Armii Czerwonej, Niemcy rozstrzeliwali co piątego więźnia. Ciała pomordowanych zakopywano w zbiorowych grobach, okresowo także palono, a ich prochy wrzucano do fosy.
Szacuje się, że przez cele więzienne Rotundy przeszło ponad 50 tys. osób, a około 8 tys. z nich zginęło. W 1945 r. w miejscu grobów odkryto głębokie na ok. półtora metra pokłady ludzkiego tłuszczu.
O dramacie więźniów i grozie Zamojskiej Rotundy opowiada film Leszka Wiśniewskiego - „Rotunda – zamojska cela śmierci”. Pokaz przedpremierowy 17 marca o godz. 18.00 w Kazamacie Bastionu VII przy ulicy Łukasińskiego w Zamościu. Premiera filmu 8 kwietnia na antenie TVP Historia a 10 kwietnia w programie „Zaułki historii” o godzinie 20.30 na antenie TVP 3 Lublin.
