Powiedz "nie” meningokokom

Jak twierdzą eksperci, to właśnie meningokok jest odpowiedzialny za większość notowanych w naszym kraju przypadków sepsy.

Do końca października w całej Polsce trwają Dni Edukacji na temat Meningokoków. Ma przybliżyć wszystkim problem meningokoków, a także przekazać podstawowe informacje na temat profilaktyki i zasad reagowania w przypadku pojawienia się objawów zakażenia tą groźną bakterią.

- W ostatnich latach odnotowuje się regularny wzrost zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. Niestety, na Lubelszczyznie też to obserwujemy - mówi dr Barbara Hasiec z oddziału chorób zakaźnych Dziecięcych Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Bożego w Lublinie.

- Inwazyjna choroba meningokokowa ma bardzo poważny, burzliwy i niepewny w rokowaniach przebieg. Zaledwie po kilku godzinach od pojawienia się pierwszych objawów pacjent może trafić na oddział intensywnej terapii z rozpoznaniem posocznicy czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Najczęściej chorują małe dzieci w wieku od roku do pięciu lat oraz młodzież, jednak inwazyjna choroba meningokokowa może dotknąć każdego. Dlatego tak ważna jest edukacja oraz profilaktyka w postaci szczepień ochronnych.

Bakterie te żyją w wydzielinie jamy nosowo-gardłowej człowieka. Ich nosicielem może być nawet zdrowy, nieświadomy tego faktu człowiek. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu z bezobjawowym nosicielem lub osobą już chorą.

Przenoszenie meningokoków odbywa się drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania), przez kontakt bezpośredni (np. podczas pocałunku) lub kontakt pośredni (np. przy korzystaniu ze wspólnych naczyń czy sztućców).

W Polsce najczęściej występują meningokoki z grupy B i C, które stanowią przyczynę 90 proc. wszystkich zachorowań w Europie. Meningokoki z grupy C częściej wywołują epidemie i są odpowiedzialne za groźniejsze przypadki choroby meningokokowej. Powodują sepsę, chorobę o wysokiej śmiertelności.

Na zakażenie meningokokami grupy C narażeni są wszyscy, niezależnie od płci czy wieku. Jednak najbardziej podatne na zakażenie są dzieci w wieku od 3 miesięcy do 6 lat. Około 40 proc. przypadków chorobowych rejestruje się właśnie w wieku dziecięcym. Drugą grupę ryzyka stanowi młodzież. W tej grupie szczyt zachorowań notowany jest między 14 a 19 rokiem życia.

Nastolatków dotyczy około 20 proc. wszystkich zachorowań spowodowanych przez meningokoki grupy C. Ryzyko zakażenia meningokokami grupy C wzrasta również w dużych zbiorowiskach ludzkich - np. w szkołach, przedszkolach, żłobkach, internatach, akademikach czy koszarach. W takich warunkach ułatwione jest bowiem przenoszenie się bakterii poprzez bliski kontakt, co ułatwia powstawanie ognisk epidemicznych.

Profilaktyka zakażeń wywołanych przez meningokoki grupy C to przede wszystkim szczepienia ochronne. Dlatego też lekarze rodzinni i pediatrzy powinni wyczerpująco informować pacjentów o zalecanych takich szczepieniach. Tylko bowiem dzięki upowszechnieniu szczepień istnieje szansa na ograniczenie zachorowań wywołanych tymi groźnymi bakteriami.

Szczepionki są szczególnie wskazane u osób z grup ryzyka, w szczególności dzieci w wieku 0-6 lat, młodzieży, a także pacjentów z wybranymi zaburzeniami odporności, osób, których organizm jest wyniszczony, narażonych na zachorowanie w wyniku kontaktu (np. żołnierze, studenci, osoby podróżujące w regiony endemiczne i epidemiczne).

Pierwsze objawy choroby nie różnią się od pierwszych oznak przeziębienia czy grypy, dlatego też choroba diagnozowana jest w wielu przypadkach bardzo późno. Dodatkowo, rozwija się bardzo szybko, a jej przebieg jest zwykle bardzo ciężki. Po okresie wylęgania, który trwa od 2 do 7 dni, pojawiają się pierwsze objawy charakterystyczne dla sepsy lub zapalenia opon mózgowych: wysoka gorączka, bóle głowy i kończyn, wymioty.

Następnie bóle głowy i gorączka nasilają się, a chory nie może swobodnie poruszać głową w przód i w tył. Pojawia się sztywność karku, odrętwienie, oszołomienie i zakłócenia świadomości, a w końcu dochodzi do śpiączki. Dalsze objawy choroby meningokokowej to plamy na skórze, które pod naciskiem nie ustępują.

Inwazyjna choroba meningokokowa najczęściej przebiega jako zapalenie opon mózgowych lub sepsa. Dlatego też śmiertelność pacjentów jest bardzo wysoka - wynosi 10-12 proc. Poważne są także skutki choroby. Co piąty chory po przebytej chorobie doznaje trwałych powikłań. Najczęstsze to niedosłyszenie, uszkodzenia mózgu, ataki epileptyczne lub utrata kończyn.

Wiedza o meningokokach jest nam w większości nieznana. Ponad połowa Polaków nic nie słyszała o zakażeniach meningokokami, a aż dwie trzecie nigdy nie słyszały o możliwościach szczepienia – wynika z badania przeprowadzonego w ramach kampanii edukacyjnej „Nie! dla meningokoków”.

Zdecydowana większość osób nie wie, w jaki sposób dochodzi do zakażenia, kto znajduje się w grupie ryzyka i jak można chorobie zapobiegać. Najlepiej poinformowane o zakażeniach meningokokami są młode małżeństwa z dziećmi do lat 6. O chorobie najczęściej dowiadujemy się z mediów. W gabinecie lekarskim o zakażeniu meningokokami słyszało zaledwie 2 proc. badanych.