Artyści przejmują cukrownię. "DAY-NIGHT" Svajone i Pauliusa Stanikas

– To fotografie układające się w kolaże – wyjaśnia Szymon Pietrasiewicz z Centrum Kultury w Lublinie. – Zostały umieszczone frontem do domów stojących przy Bystrzycy.

Praca powstała w ramach Pracowni Sztuki Zaangażowanej Społecznie "Rewiry”. Zapraszani do współpracy artyści muszą skonfrontować się z konkretnymi problemami społecznymi. Pracują w miejscach dotkniętych wykluczeniem, biedą czy też dyskryminacją.

– Te działania wpisują się w nasz ruch eksponowania sztuki nie tylko w miejscach, które odwiedzają turyści – dodaje Pietrasiewicz.

(Meta)-historia i kwestia jej przeobrażeń stanowią główne lejtmotywy twórczości S&P Stanikas. Podobnie jak są nimi cielesność, społeczeństwo, śmierć oraz nieśmiertelność. U Svajone i Pauliusa Stanikas, transformacje, transgresje tożsamości społecznych, historycznych i podmiotowych osiągają monumentalny poziom. Bez wahania można stwierdzić, że ciało staje się socjo-historycznym “pomnikiem”, który odwołuje się do aspektów psycho-fizjologicznych, a wręcz psycho-biologicznych. Rozproszone, eklektyczne “strzępy” (meta)-historii przecinają się z (meta)-psychologiczną, odpychającą, ukrytą, a niekiedy wręcz perwersyjną treścią. Czasowe, historyczne i “wewnętrzne” (psychiczne) przestrzenie pulsują, stapiając się z neo-dekadencką tajemnicą, z mieszaniną cytatów oraz z (neo)-klasycznymi, zacofanymi “banałami” współczensnej kultury. Niczym promień światła przecinający historię oraz ciemność umysłu, a być może odwrotnie, wychodzący z jasności umysłu i zaślepienia historii.

S&P Stanikas wznoszą swoje dzieła na zasadzie miejsca kultu — kościoła lub wyimaginowanej kaplicy. U Svajone i Pauliusa nie tylko ich dzieła mają znaczenie, ale również je otaczająca przestrzeń, która przekształca się dosłowną, funkcjonalną całość w relacji z treścią i formą. Energia przestrzeni i jej kontekst są dla nich równie ważne. Podobnie jest w Lublinie, w którym postanowili unieśmiertelnić los ogromnego budynku dawnej, opuszczonej cukrownii, zamkniętej ze względu na politykę przemysłową Unii Europejskiej, do której zakład oraz jego pracownicy musieli się dostosować. Dla S&P Stanikas stanowi on miejsce problemów społecznych, gdzie umieszczą swój dyptyk Day-Night. Dzień z dziewczynką z wyłupanym okiem, z Nancy Reagan, Matką Teresą z Kalkuty oraz robotnikami “kosmitami” po obu stronach, zaś Noc z reliefem Lenina, otoczonego rzymską Venus, “kobietą” Aristide Maillol oraz płaskorzeźbą z XIX w.

Autor: Kestutis Sapoka, krytyk sztuki z Jonas Mekas Contemporary Art Centre in Vilnius, przełożył z francuskiego Radosław Łasisz