Wystawa Szmul Zygielbojm w Chełmie

Szmul Zygielbojm (1895–1943) a właściwie Szmul Mordechaj Zygielbojm ps. „Bawir”, „Artur” urodził się w Borowicy nad Wieprzem. Był najstarszym z jedenaściorga dzieci Josefa, mełameda w krasnostawskim chederze i Hene, córki kantora — Jakuba Pinkiera, z zawodu krawcowej. Od 1915 r. rodzina Zygielbojmów mieszkała w Chełmie przy ul. Pocztowej (w żydowskiej dzielnicy „Noj Cal”), potem przy ul. Lubelskiej 7 i ul. Świętoduskiej 9 (dzisiejszej ul. Mickiewicza).

Szmul należał do biedoty, pracował w tartaku, szpitalu wojskowym i zakładzie olejarskim u Ester Montag. Wstąpił do socjalistycznego Bundu z którego ramienia zasiadał w Radzie Miejskiej Chełma wyłonionej w wyborach w 1919 r. Szmul Zygielbojm zajmował się aktywnie działalnością charytatywną i oświatową, współorganizował Dom Robotniczy, Społeczną Bibliotekę Żydowską, a także dom dziecka.

Od lutego 1942 r. pełnił funkcję członka Rady Narodowej przy rządzie Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w Londynie. Na znak protestu przeciwko obojętności świata wobec zagłady Żydów, 12 maja 1943 r. popełnił samobójstwo.

Wystawa „Szmul Zygielbojm. Milczeć nie mogę i żyć nie mogę” w Muzeum Ziemi Chełmskiej została wpisana w program obchodów związanych z 80. rocznicą Marszu Śmierci chełmskich i hrubieszowskich Żydów. Marsz organizuje Stowarzyszenie Chelmer Organization of Israel, a także Międzynarodowy Dzień Pamięci o ofiarach Holokaustu.

24 września 2008 r. przy ulicy Mickiewicza 9 i Narutowicza 16 w Chełmie została uroczyście odsłonięta tablica upamiętniająca Szmula Zygielbojma.

Pierwsza część ekspozycji prezentuje przedwojenną biografię Zygielbojma na tle jego działalności związkowej, politycznej i samorządowej.

Kolejna opowiada o relacjach rodzinnych Szmula Zygielbojma, który – wyjeżdżając w styczniu 1940 roku z Warszawy – pozostawił w stolicy swoją żonę i dzieci. Z ponad trzyletniego okresu rozłąki jedyny ślad kontaktu Zygielbojma z dziećmi oraz żoną to ich korespondencja. Niestety, nie zachowały się odpowiedzi Szmula. Najprawdopodobniej spłonęły w trakcie powstania w getcie warszawskim.

Trzecia część ekspozycji poświęcona została II wojnie światowej. Na osi czasu przedstawiono okres od jej wybuchu, przez ucieczkę Szmula Zygielbojma na zachód, do czasu powołania bundowskiego działacza do Rady Narodowej i jego przyjazdu do Londynu. Kalendarium obejmuje następnie okres jego pobytu w Londynie aż do jego samobójczej śmierci. W centralnym punkcie ekspozycji jej twórcy skupili się na powstaniu w getcie warszawskim i reakcji Zygielbojma na działania żydowskich bojowników.