Lubelskie: "Nowa kopalnia węgla zniszczy park". Naukowcy piszą do ministra

Treść listu:

Rada Wydziału Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie wyraża głębokie zaniepokojenie planami eksploatacji złóż węgla kamiennego w bliskim sąsiedztwie Poleskiego Parku Narodowego, który jest częścią istotnych dla Europy i świata obszarów chronionych, a zwłaszcza terenów wodno-błotnych.

Dziś nie wolno. A jutro?

W ostatnich latach Główny Geolog Kraju wydał koncesję wydobywczą (złoże Ostrów, koncesja nr 6/2017) i poszukiwawcze (np. koncesja nr 29/2014/p Orzechów, koncesja nr 34/2014/p Sawin II, koncesja nr 8/2017/p Sawin III), które obejmują Poleski Park Narodowy lub jego bezpośrednie sąsiedztwo. Nasz niepokój nie wynika z samego faktu wydania koncesji, lecz ze świadomości, że podjęcie poszukiwań i ocen złóż, może prowadzić w przyszłości do rozpoczęcia działalności wydobywczej.
Mimo, że zgodnie z aktualnymi mapami koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie węgla kamiennego oraz metanu pokładów węgla na obszarze Lubelskiego Zagłębia Węglowego najcenniejsze przyrodniczo obszary są w tym momencie w granicach nieeksploatowanych złóż węgla kamiennego (koncesja Sawin II wygasła 21.07.2018 r.), mamy świadomość, że sytuacja może się zmienić. Ponadto samorządy terytorialne (np. samorząd gminy Hańsk) rozpoczęły procedury zmian studiów i planów zagospodarowania przestrzennego na tych obszarach.

Zostawcie przyrodę przyszłym pokoleniom

Pragniemy podkreślić, że w celu zachowania dla przyszłych pokoleń wybitnej wartości przyrodniczej Poleskiego Parku Narodowego i jego bezpośredniego otoczenia, ustanowiono na tych terenach liczne obszary chronione o międzynarodowej, europejskiej i krajowej randze.

Są to m.in.: Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (Polska-Ukraina-Białoruś) utworzony w ramach Światowej Listy Rezerwatów Biosfery UNESCO; 3 obszary Natura 2000 w granicach Parku (dwa obszary specjalnej ochrony ptaków oraz jeden specjalny obszar ochrony siedlisk), w tym OSO „Bagno Bubnów” (PLB 060001), leżący w centralnej części koncesji 34/2014/p Sawin II; najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce – Poleski Park Narodowy, który w ramach podpisanej przez Polskę konwencji o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe (Ramsar Convention on Wetlands), otrzymał status obszaru Ramsar.

30 chronionych gatunków

W granicach Poleskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie 30 gatunków chronionych w ramach „Dyrektywy Siedliskowej” (Załącznik II, Dyrektywa Rady 92/43/EWG) oraz 40 lęgowych gatunków ptaków chronionych w ramach „Dyrektywy Ptasiej” (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE), w tym wodniczki Acrocephalus paludicola.

Na stosunkowo niewielkim obszarze Parku gniazduje 4 proc. światowej populacji tego najrzadszego spośród europejskich wędrownych gatunków ptaków. Jego liczebność może zmniejszyć się drastycznie na skutek przekształcenia siedlisk, co z dużym prawdopodobieństwem stanie się kilka lat po rozpoczęciu działalności wydobywczej.

Ten park wyschnie

Szkody towarzyszące podziemnej eksploatacji węgla kamiennego wraz ze skutkami wtórnymi mogą powodować znaczące zmiany uwarunkowań abiotycznych dla organizmów żywych. Wśród nich najistotniejszą jest osiadanie terenu, co przyczynia się do tworzenia głębokich niecek i prowadzi do zmiany warunków hydrologicznych, w tym do obniżenia zwierciadła wody podziemnej oraz zmiany kierunku przepływu wód. 

Takie przekształcenia są obserwowane obecnie jako efekt działalności wydobywczej spółki Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A. Są one również wymieniane na pierwszym miejscu jako potencjalne zewnętrzne zagrożenia, które mogą pojawić się w wyniku działalności planowanych w rejonie Parku nowych kopalni węgla kamiennego (Zarządzenie Ministra Środowiska z dn. 28 grudnia 2018 r. w sprawie zadań ochronnych dla Poleskiego Parku Narodowego na rok 2019, Dz. Urz. Min. Środ., poz. 73). 

Powyższe konsekwencje, towarzyszące eksploatacji węgla kamiennego, nie powinny naszym zdaniem dotykać obszarów powołanych w celu zachowania różnorodności biologicznej oraz przywrócenia właściwego stanu zasobów przyrodniczych, w tym Poleskiego Parku Narodowego, chroniącego jedne z najcenniejszych ekosystemów wodno-błotnych Polski.

Kopalnia zniszczy nie tylko przyrodę

Czujemy się odpowiedzialni za zachowanie dla przyszłych pokoleń dziedzictwa przyrodniczego Poleskiego Parku Narodowego i otaczających go obszarów o uznanej, międzynarodowej randze ochronnej. Mogą one zostać bezpowrotnie zniszczone na skutek realizacji celów ekonomicznych, niespójnych z obserwowaną w Unii Europejskiej tendencją do zastępowania paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii.

Obawiamy się, że w długiej perspektywie czasowej, działania nieuwzględniające społecznych i ekonomicznych kosztów zniszczenia środowiska naturalnego doprowadzą nie tylko do utraty usług pełnionych przez degradowane ekosystemy, lecz także będą skutkowały znaczącym pogorszeniem jakości życia mieszkańców regionu.

prof. dr hab. Kazimierz Trębacz
Dziekan Wydziału Rady Wydziału Biologii i Biotechnologii