Ile zarobiliśmy na F-16

Lubelszczyzna miała rozkwitnąć na offsetowych milionach dolarów, które w zamian za zakup samolotów F-16 obiecał nam amerykański rząd. Samoloty - po głośnych awariach - w końcu do Polski doleciały. A co wyszło z offsetu? Wygląda na to, że wielkie nic.

Lubelscy przedsiębiorcy nie zamierzali przejść obojętnie obok milionów dolarów, które Amerykanie mieli zainwestować w naszą gospodarkę. A jeszcze do składania projektów offsetowych zachęcali wszyscy naokoło; począwszy od ministra gospodarki, a skończywszy na lokalnych urzędnikach. Wystarczyło tylko mieć pomysł na biznes, umiejętnie go zaprezentować i znaleźć zachodniego partnera.

Do boju ruszyło kilkadziesiąt firm z naszego regionu. Do nich dołączyły lubelskie uczelnie, które zobaczyły szansę na rynkowe wykorzystanie nowoczesnych technologii. UMCS przygotował trzy projekty, z których jeden - na budowę fabryki włókien światłowodowych IV generacji - miał być lubelskim czarnym koniem.
- Liczymy, że coś dobrego i pożytecznego wyniknie z tego dla regionu - mówił Andrzej Bobyk z UMCS.
Sipma przygotowała aż dziesięć projektów: od zaawansowanych technologicznie rozwiązań po projekty związane z nowoczesną produkcją. Dwa projekty przygotowała Akademia Rolnicza. Mniejsze firmy zawiązywały konsorcja i także składały wnioski. Na budowę zakładu utylizacji, produkcję biopaliw, budowę obiektów sportowych...
Do Komitetu Badań Naukowych wpłynęło kilkadziesiąt ofert z naszego regionu. Ostatecznie na liście 44 tzw. zobowiązań offsetowych przyjętych do realizacji przez Amerykanów znalazło się siedem projektów z województwa lubelskiego. Cztery spośród nich to projekty dla przemysłu zbrojeniowego przygotowane przez PZL Świdnik. Kolejne trzy objęły strefę cywilną i należały do Sipmy, Caterpillar Poland z Janowa Lubelskiego oraz Fabryki Maszyn z Janowa Lubelskiego.

Nie wszyscy, którzy załapali się na listę, przystąpili do offsetu. Fabryka Maszyn z Janowa Lubelskiego, która miała sprzedawać komponenty maszyn do robót ziemnych, ostatecznie nie podpisała umowy z zachodnim partnerem. Oferty offsetowe PZL Świdnik także nie weszły do realizacji. - I to nie z naszej winy - podkreśla Jan Mazur, rzecznik PZL. - Warunki proponowane nam przez naszych partnerów były nie przyjęcia i znacznie różniły się od tych, które uzgadnialiśmy wcześniej. Były dla nas zwyczajnie nieopłacalne.
Do realizacji offsetu przystąpiły tylko dwie firmy z Lubelszczyzny: Sipma i Caterpillar Poland. Jedynie im udało się znaleźć zagranicznego partnera i zawrzeć z nim kontrakt.
- 20 lutego 2004 roku podpisaliśmy umowę z naszym angielskim partnerem, firmą Royston, wskazaną przez Lockhead Martin. Zaraz potem rozpoczęliśmy produkcję części podzespołów do maszyn budowlanych - opowiada Jerzy Czop, dyrektor marketingu w Sipmie.
Do końca 2013 Sipma miała dostać z Roystona 10 mln USD za wyprodukowane i sprzedane podzespoły. W pierwszym roku współpracy do spółki wpłynęło... ponad 300 tys. dolarów. Na 2005 rok szefowie spółki Sipmy planowali obrót na poziomie 1 mln USD. Ale w połowie roku, gdy obrót przekroczył 400 tys. zł współpraca nagle została przerwana.
- Dowiedzieliśmy się, że Royston przeszedł restrukturyzację - wyjaśnia Czop. - Nowi szefowie podjęli decyzję o zaniechaniu produkcji urządzeń w ramach offsetu.

Zamiast obiecanych 10 mln USD do Sipmy wpłynął ok. 1 mln USD.
- Dobre i to. Byliśmy jedyną spółką z branży rolniczej, która przystąpiła do realizacji offsetu. Przez dwa lata zainwestowaliśmy w nowoczesne technologie, wiele nauczyliśmy się od Roystona - podsumowuje Czop. - Offset przyniósł nam naprawdę wiele korzyści pozafinansowych. Wielka szkoda, że nie mogliśmy go dokończyć.
Szansy nawet na rozpoczęcie nie miały za to Lubelskie Fabryki Wag, które już w drugiej turze złożyły swoje projekty. Jeden z nich dotyczył produkcji nowego typu wag. Drugi: produkcji przetworników tensometrycznych.
- Byliśmy na liście rezerwowej, ale nie znaleźliśmy zagranicznego partnera - tłumaczy Marek Wagner, prezes Lubelskiej Fabryki Wag. - Nie ukrywam, że nikt nam też w tym nie pomógł. Szkoda. Jeszcze cztery lata temu wiele się mówiło o offsecie. Apetyty były ogromne. Potem wszystko ucichło. Ciekawe, ile z tych obiecanych milionów trafiło na Lubelszczyznę. I ile firm na tym zarabia.

Im się udało
- Na Lubelszczyźnie realizowane jest obecnie tylko jedno zobowiązanie offsetowe - rozwiewa złudzenia Aleksandra Dyka, naczelnik Wydziału Analiz i Monitorowania Projektów Offsetowych w Ministerstwie Gospodarki. - Jego łączna wartość to 200 mln USD, okres realizacji do 2013 roku.
Tak udało się firmie Caterpillar Poland z Janowa Lubelskiego, należącej do grupy największych światowych producentów sprzętu budowlanego.
- W ramach projektu offsetowego eksportujemy części do maszyn budowlanych - wyjaśnia Tomasz Karczmarski, dyrektor logistyki spółki. - A partnera znaleźliśmy w obrębie grupy Caterpillar.
Karczmarski podkreśla, że komponenty firma kupuje przede wszystkim u polskich dostawców. Dzięki kontraktowi z offsetowymi partnerami w spółce o prawie połowę wzrosło zatrudnienie (dziś pracuje tu ponad 300 osób) i znacznie zwiększyły się obroty. - Jesteśmy zadowoleni z offsetu - mówi krótko Karczmarski.

- Na koniec 2006 roku podsumowaliśmy pierwsze trzy lata realizacji zobowiązań offsetowych - mówi Aleksandra Dyka. - I trzeba przyznać, że jest dobrze, lepiej niż mogliśmy się spodziewać.
Dyka wylicza: Do końca 2006 roku Amerykanie zainwestowali w Polsce w ramach offsetu 3,9 mld zł, z czego 2,8 mld w sferze cywilnej.
- A że na Lubelszczyźnie tylko jedna firma realizuje offset? Są regiony, gdzie jest jeszcze gorzej. Na przykład na Podlasiu nie jest realizowany ani jeden projekt. Oczywiście, wszyscy byśmy sobie życzyli, żeby pieniądze z offsetu trafiły do regionów najbiedniejszych, o największym bezrobociu, ale rzeczywistość jest dużo bardziej skomplikowana. Zobowiązanie offsetowe musi być biznesem dla obu stron, zarówno polskiej, jak i amerykańskiej. I to jest w tym wszystkim najważniejsze.