Jak zminimalizować ryzyko raka skóry? Prof. Krasowska: Słońce z umiarem

• Czy rak skóry jest coraz bardziej niebezpieczny?

- Zdecydowanie tak, zarówno czerniak jak i nowotwory z grupy nieczerniakowych atakują coraz częściej. Czerniak to nowotwór o bardzo wysokim stopniu złośliwości, do przerzutów dochodzi bardzo wcześnie. W ciągu trzech ostatnich dekad obserwuje się trzykrotny wzrost zachorowań. W skali kraju corocznie choruje ponad 2,5 tysiąca osób. W 90 procentach przypadków czerniak rozwija się pierwotnie w skórze, ale może atakować inne narządy na przykład oko.

• Jak rozpoznać czerniaka?

- 50 procent czerniaków rozwija się jako nowa zmiana na skórze, w obszarze, w którym do tej pory nie było żadnych zmian barwnikowych. Jeśli zauważymy nową zmianę barwnikową (tzw. pieprzyk), która dodatkowo swędzi, lub jest pokryta nadżerką, powinien to być sygnał alarmowy, którego nie powinno się ignorować. Jak najszybciej powinniśmy zgłosić się do specjalisty, który po zbadaniu w dermoskopie skieruje do wycięcia chirurgicznego. Im wcześniej tym lepiej. Kiedy nowotwór nie przekroczy warstwy podstawnej naskórka, tym lepsze rokowanie dla pacjenta i szansa na całkowite wyleczenie. Jeśli dotrze do głębszych warstw skóry rokowania są gorsze. Dlatego czas odgrywa tu kluczową rolę. W Polsce umieralność z powodu czerniaka jest wysoka, bo chorzy nadal zgłaszają się zbyt późno na leczenie.

• Czy osoby, które mają jasną skórę z pieprzykami są szczególnie narażone na zachorowanie?

- Na pewno powinny bardzo uważać z opalaniem zarówno na słońcu jak i w solarium. Cały czas powinny kontrolować czy wśród zmian, które mają nie pojawiły się jakieś nowe i sprawdzać, czy różnią się od pozostałych kształtem lub kolorem. Czerniak ma zwykle ciemną barwę ale bywa też postać bezbarwnikowa, która jest trudniejsza do wykrycia. Jeśli zmiany są niepokojące najlepiej zwrócić się do dermatologa. Dobrze wykonać specjalistyczne badanie zmiany w dermoskopie, dzięki któremu lekarz może zajrzeć w głąb zmiany i określić czy musi być usunięta bo stanowi zagrożenie dla pacjenta. Pacjenci z grupy ryzyka, którzy mają dużo znamion, jasną karnację, nadmiernie korzystają z opalania czy solarium lub jeśli w rodzinie były przypadki zachorowań na czerniaka powinni dwa razy w ciągu roku mieć badanie dermoskopowe.

• Czy nowotwory nieczerniakowe są równie groźne?

- Jeszcze do niedawna na nowotwory z tej grupy - rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy -chorowały osoby po 65.-70. roku życia. Teraz niestety obserwujemy, że takie nowotwory pojawiają się znacznie wcześniej. Chorują nawet osoby w wieku 40 lat. Do wzrostu zachorowań przyczyniają się różne czynniki środowiskowe, między innymi zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (słonce, solarium) ale nie tylko. Na zwiększenie ryzyka zachorowania mają także wpływ między innymi uwarunkowania genetyczne, fototyp skóry, zakażenie wirusem HPV, częsty kontakt z substancjami kancerogennymi (arsen, smoła) a także palenie tytoniu. Zwiększone narażenie obserwuje się także u chorych, którzy przyjmują leki immunosupresyjne - po przeszczepach lub z powodu chorób autoimmunologicznych. Tego typu nowotwory występują przede wszystkim na odsłoniętych częściach skóry, eksponowanych na UV. Nowotwory nieczerniakowe objawiają się początkowo jako plamy rumieniowo-naciokowo-złuszczające lub guzki, które nie bolą, a bardzo wolno i systematycznie ulegają powiększaniu. Im wcześniej rozpoznane tym większa szansa na skuteczne wyleczenie.

• Jak można się uchronić przed zachorowaniem?

- Przede wszystkim powinniśmy stosować się do zasady powtarzanej do znudzenia, ale kluczowej: słońce z umiarem. Powinniśmy unikać opalania w godzinach najsilniejszego promieniowania czyli 10-15. Szczególnie powinny tego przestrzegać osoby o jasnej karnacji i skórze z pieprzykami. Dotyczy to także niemowląt i dzieci. Nie powinno się dopuszczać do poparzenia promieniowaniem słonecznym, szczególnie w dzieciństwie bo to może zwiększać późniejszą skłonność do rozwoju czerniaka. Skóra powinna być chroniona poprzez stosowanie kremów z wysokim filtrem. Wskazany jest też umiar przy korzystaniu z solariów. Sporadyczne korzystanie z solarium nie powinno zaszkodzić, ale już intensywne i regularne opalanie znacznie zwiększa ryzyko zachorowania. Z tego też powodu dostępność solariów powinna być ograniczona, szczególnie dla osób niepełnoletnich, które często nie zdają sobie sprawy z konsekwencji. Ważne, że ładnie wyglądają, ale nie mają świadomości, że to się może w przyszłości zemścić na ich zdrowiu.

Zbadaj się za darmo

9 maja ruszyła ogólnoeuropejska kampania Euromelanoma, podczas której można bezpłatnie zbadać znamiona na skórze w jednym z ponad 300 gabinetów dermatologicznych w całej Polsce. Akcja została objęta patronatem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.

Euromelanoma to ogólnoeuropejska kampania profilaktyki nowotworów skóry, której celem jest poszerzanie wiedzy na temat czerniaka oraz raków skóry, a także zachęcanie do systematycznej profilaktyki. Inicjatywę prowadzi zespół dermatologów, którzy poświęcają się sprawie pro bono.

W ubiegłym roku w kampanię Euromelanoma zaangażowało się 280 polskich dermatologów, którzy charytatywnie w 261 gabinetach i klinikach dermatologicznych, przebadali 3700 pacjentów. Według zebranych danych u 34 pacjentów (1 proc.) zdiagnozowano czerniaka, natomiast nowotwory nieczerniakowe skóry rozpoznano wśród 93 uczestników akcji (2,6 proc.). Dodatkowo lekarze zidentyfikowali inne podejrzane znamiona atypowe wśród 17,8 proc. pacjentów. 79 proc. uczestników kampanii w ubiegłym roku po raz pierwszy poddało się pełnemu badaniu skóry. Każdego roku na całym świecie wykrywanych jest 200 tysięcy nowych przypadków czerniaka.

Lista gabinetów z województwa lubelskiego, w których można zapisać się na bezpłatne badania dermoskopowe, znajduje się na stronie www.euromelanoma.org (należy wybrać zakładkę: Polska). Można tam również znaleźć informacje na temat nowotworów skóry, profilaktyki i samobadania skóry.