"Dziennie nawet kilkanaście ciężarówek ze śmieciami". Dlaczego wcześniej nie powstrzymano firmy?

- Wystarczył jeden ruch łyżką koparki, aby spod warstwy kredy wyjrzały śmieci - mówi Sławomir Płoszaj, sekretarz Starostwa Powiatowego w Hrubieszowie.

Kontrolę polegającą na wykonaniu sondażowych wykopów przeprowadzili - 7 sierpnia - pracownicy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie. Towarzyszyli im także samorządowcy z gminy Horodło i hrubieszowskiego starostwa powiatowego, przedstawiciele policji oraz sanepidu. Wszyscy zwrócili też uwagę na obecny w obrębie kopalni fetor charakterystyczny dla komunalnych wysypisk śmieci. Nie mogli też nie zauważyć cuchnącej i mętnej wody z opadów w tamtejszych zagłębieniach.

Po pobraniu próbek inspektorzy polecili doły zasypać. Same próbki trafiły do analizy w dwóch niezależnych laboratoriach. Dzień wcześniej inspektorzy WIOŚ pobrali próbki także z odległego od kopalni o niespełna kilometr Bugu celem stwierdzenia, czy nie doszło do jego skażenia. Wyniki analiz mają być znane już w przyszłym tygodniu.

Odpady i gruz

Pretekstem do zwożenia śmieci na teren kopalni była jej rekultywacja. Zadania tego w imieniu prywatnego właściciela terenu podjęła się znana na terenie powiatu Hrubieszowskiego już od 2013 r. firma Krusz-Piask z Leżajska.

- Firma zajmowała się przetwarzaniem odpadów wydobywczych i gruzu - mówi pragnąca zachować anonimowość pracownica hrubieszowskiego starostwa. - Do tej pory nie mieliśmy tej spółce nic do zarzucenia. Decyzję na przeprowadzenie rekultywacji starostwo wydało jej w kwietniu 2014 r.

W dokumencie tym zostały wyszczególnione materiały, jakie mogły być użyte, czyli przede wszystkim humus, kompost, gruz, piasek. Z czasem z Urzędu Gminy w Horodle zaczęły do nas docierać sygnały, że do Strzyżowa przywożone są zmieszane śmieci.

- Po tych doniesieniach starosta zarządził kontrolę - tłumaczy Sławomir Płoszaj. - Niestety w otworzonych wykopach nasi urzędnicy niczego podejrzanego nie znaleźli. Powierzchnia całego wyrobiska to 4,8 ha, w tym projekt rekultywacji objął 3,3 ha. Być może kopali w niewłaściwym miejscu...

Śmieci

Z kontroli WIOŚ został sporządzony protokół. Dokument ten ma kluczowe znaczenie dla wszczętego 8 sierpnia przez zamojską prokuraturę śledztwa w sprawie nielegalnej zwózki śmieci do wyrobiska w Strzyżowie. W oparciu o dokonane ustalenia starostwo ma podstawy żądać, aby spółka Krusz-Piask zabrała ze Strzyżowa wszystkie odpady, które tam złożyła. W razie oporu z jej strony gotowe jest wejść na drogę sądową. Już wcześniej wygasiło swoją decyzję pozwalającą firmie kontynuować prace rekultywacyjne.

- W ciągu ostatnich miesięcy obserwowałem dziennie nawet po kilkanaście ciężarówek wyładowanych śmierdzącymi śmieciami - mówi mieszkaniec Strzyżowa, który ma dom przy polnej drodze do kopalni. - Zazwyczaj pojawiały się wcześnie rano, bądź tuż przed wieczorem. Sądząc po rejestracjach dowoziły śmieci niemal z całej Polski. Samego zrzucania odpadów nie widziałem, gdyż wyrobisko było zabezpieczone przez ochroniarzy. Za to do dziś, kiedy wiatr zawieje z tamtej strony czuję ich obecność. Aż nos wykręca.

Doniesienia

Śledztwo w sprawie nielegalnego składowania śmieci w Strzyżowie prowadzi zespół trzech prokuratorów. Przesłuchiwani będą m.in. starosta hrubieszowski oraz wójt gminy Horodło, na terenie której znajduje się Strzyżów. Pierwszy z samorządowców w to, że pod jego nosem wyrobisko było intensywnie wykorzystywana jako składowisko śmieci zwożonych nawet z odległych zakątków kraju uwierzył dopiero podczas kontroli WIOŚ. Z kolei wójt Horodła twierdzi, że już w styczniu sygnalizował, że w strzyżowskim wyrobisku dzieje się coś złego. Po kolejnych wystąpieniach wójta starosta zwrócił się do odpowiedzialnej za rekultywację wyrobiska Wioletty Lipianin-Nowak, pełnomocnika ds rekultywacji wyrobiska w Strzyżowie w firmie Krusz-Piask w Leżajsku o wyjaśnienia, ta odpisała mu, że „nagonka jaka jest prowadzona przez gminę Horodło utrudnia nam rekultywację”.

Wizyta

- W gminie coraz głośniej się mówiło o tym, że do wyrobiska zwożone są śmieci - mówi Krzysztof Bożek, wójt gminy Horodło. - Ludzi ciekawiło, co przywożą ciężarówki i jak to jest wykorzystywane. Mało tego, w kopalni za sterami koparek, czy spychaczy pracowali także miejscowi. Naturalną koleją rzeczy informacje zaczęły się rozchodzić. Dotarły też do mnie. W styczniu tego roku byłem już tymi doniesieniami wysoce zaniepokojony.

Wójt zaniepokoił się do tego stopnia, że ostatniego dnia stycznia tego roku wybrał się na miejsce wraz z sekretarzem i jednym z pracowników gminy. Na ich widok operatorzy koparek zbiegli. Niestety, ci pracownicy zdążyli już przykryć odpady warstwą kredy. Ślady po śmieciach jednak były wokół obecne. Dlatego sporządzono z tej wizyty notatkę służbową i telefonicznie przekazano ją staroście. Wójt zawarł w niej także informację o napływających do niego kolejnych sygnałach od mieszkańców, że w wyrobisku składowane są niebezpieczne odpady. Tymczasem starosta odpisał mu, że w jego ocenie firma Krusz-Piask z Leżajska, która w imieniu prywatnych właścicieli podjęła się rekultywacji prowadzi to zadanie zgodnie z wydanymi przez niego decyzjami.

Rekultywacja

Wójtowi i towarzyszącym mu urzędnikom udało się wejść na teren strzeżonego przez ochroniarzy wyrobiska. Słyszał natomiast, że ci ochroniarze odmówili wstępu na teren obiektu funkcjonariuszom policji, a także Straży Granicznej, która w Horodle ma swoją placówkę i była żywo zainteresowana pojawieniem się na jej terenie ciężarówek z różnymi rejestracjami. Jedna z mieszkanek opowiedziała mu też, jak wybrała się na wyrobisko z aparatem fotograficznym. Rosły ochroniarz miał ją zatrzymać i ostrzec: „skoro interesują cię śmieci, to możesz skończyć jak śmieć”.

Po tych doświadczeniach wójt Bożek doradził staroście, aby po wygaśnięciu decyzji na rekultywację już jej nie przedłużał. Starosta jednak z tego nie skorzystał. Decyzję przedłużył, pozwalając w niej sprowadzać spółce Krusz-Piask jeszcze więcej i bardziej zróżnicowanych materiałów do rekultywacji.

Kontrola

- W połowie marca wysłałem na teren wyrobiska pracownicę zajmującą się sprawami ochrony środowiska z jeszcze jednym urzędnikiem - dodaje Bożek. - Kiedy się pojawili, operator koparki przerwał pracę. Zaczęli robić zdjęcia i wtedy wyrósł jak spod ziemi mieszkaniec Strzyżowa, który przedstawił się jako opiekun obiektu i prowadzonej tam rekultywacji. Wcześniej był właścicielem tamtejszej nieruchomości. W obcesowy sposób zwrócił uwagę naszym urzędnikom, że kopalnię może kontrolować tylko starosta. Ta wizyta również przełożyła się na przekazanie staroście naszych ustaleń i podejrzeń.

Tym razem starosta zareagował. Efektem była wspomniana przez sekretarza Płoszaja wspólna kontrola przeprowadzona 22 marca przez gminnych i starościńskich urzędników z udziałem Lipianin-Nowak z Krusz-Piasku. Chociaż w wyrobisku kontrolujący znaleźli folie i plastik, to i tak ze sporządzonego przez starostwo protokołu wynikało, że w kopalni nie dzieje się nic, co byłoby niezgodne z jego decyzjami.

Wyrobisko

Wójt ze starostą nadal wymieniali się pismami i telefonami, a ciężarówek ze śmieciami miało się pojawiać coraz więcej. Także sygnałów od zaniepokojonych tym radnych i mieszkańców. Informowany o kolejnych ciężarówkach wójt wystąpił do starosty „o rzetelne sprawdzenie i wyjaśnienie tego problemu”.

Kiedy inspektorzy WIOŚ kontrolowali wyrobisko w Strzyżowie starosta przebywał na urlopie, pozostawiając w urzędzie swojego zastępcę Leszka Czerwonkę. Ten w rozmowie z nami przyznał, że w to, że w wyrobisku składowane są komunalne odpady uwierzył dopiero po kontroli WIOŚ.

- Nie mam już co do tego żadnych wątpliwości - mówi Czerwonka. - Radcy prawni już pracują nad naszym wystąpieniem do firmy Krusz-Piask z Leżajska, aby zabrała wszystkie niedozwolone odpady z wyrobiska. Obawiam się, że wyegzekwowanie tego będzie trudne i być może sprawa oprze się o sąd. Niemniej jednak pamiętam deklarację Wioletty Lipianik-Nowak, że cokolwiek znajdzie się na terenie kopalni co nie było uwzględnione w wydanej przez nas decyzji, to ona to uprzątnie.

Analiza próbek

Wicestarosta Czerwonka zapowiedział, że starostwo wystąpi do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o przekopanie całego terenu wyrobiska. Dopiero wtedy wszyscy zainteresowani będą mieli jasność, co do skali zjawiska i procederu.

- Wszyscy jesteśmy zbulwersowani - mówi Czerwonka. - To świństwo, co zrobiła nam firma z Leżajska. Przecież w rejonie składowiska, jakie nam zafundowała żyją ludzie. Jeden z ostatnich dziewiczych, dotąd niczym nie skażony zakątek kraju wraz z przywiązanymi do niego mieszkańcami został bezczelnie i dla zysku sprofanowany.

- Wszystko, co robiliśmy było zgodne z decyzjami wydawanymi nam przez Starostwo Powiatowe w Hrubieszowie - mówi Lipianin-Nowak. - Szczegółowe oświadczenia w tej sprawie wydamy po ustaleniach prokuratury. Poczekajmy też na wyniki analiz próbek pobranych przez inspektorów WIOŚ z wykopanych na terenie kopalni dołów.

Odpady

Wicestarosta Czerwonka nie musi już występować do szefa WIOŚ o sprawdzenie całego terenu wyrobiska, do którego zwożono odpady. Od środy zajmuje się tym Prokuratura Okręgowa w Zamościu.

- Oględziny ponad 3-hektarowego terenu zajmą prokuratorom co najmniej siedem dni - powiedział nam w środę Jerzy Ziarkiewicz, prokurator okręgowy w Zamościu. - Do dyspozycji mają ciężki sprzęt. Tym razem nie chodzi już o wyrywkowe odkrywki, ale sprawdzenie poprzez odsłonięcie całej działki. Stawką jest wykluczenie możliwości pominięcia miejsc, w których mogą być złożone na przykład beczki z niebezpiecznymi chemikaliami, czy pomedyczne odpady.

Z uwagi na taką ewentualność dwóch z trzech wyznaczonych przez Ziarkiewicza prokuratorów w strzyżowskim wyrobisku pracowało wczoraj w asyście nie tylko policji i pracowników ochrony środowiska, ale też strażaków gotowych profesjonalnie reagować w sytuacjach zagrożenia chemicznego.