Otyłość to nie tylko jedzenie – rola hormonów i genów w przybieraniu na wadze

Jak hormony wpływają na masę ciała?

Hormony są chemicznymi przekaźnikami, które regulują funkcje organizmu, w tym metabolizm, apetyt i magazynowanie tłuszczu. Zaburzenia hormonalne mogą powodować, że nawet osoby stosujące zdrową dietę mają problem z utratą wagi. Oto niektóre z najważniejszych hormonów związanych z przybieraniem na wadze:

Insulina

Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, który odpowiada za regulację poziomu glukozy we krwi. Gdy spożywasz posiłki bogate w cukry, poziom insuliny wzrasta, co pozwala komórkom wykorzystać glukozę jako źródło energii lub magazynować ją w formie glikogenu i tłuszczu. Nadmierne wydzielanie insuliny lub insulinooporność sprzyja gromadzeniu tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w obrębie brzucha.

Leptyna i grelina

Leptyna i grelina to hormony regulujące apetyt. Leptyna, produkowana przez komórki tłuszczowe, wysyła sygnał do mózgu, że organizm ma wystarczającą ilość energii, co ogranicza łaknienie. Grelina z kolei pobudza apetyt i jest wytwarzana głównie w żołądku. W przypadku otyłości często obserwuje się tzw. „oporność na leptynę” – mimo dużych zapasów tłuszczu, mózg nie odbiera sygnału o sytości, co utrudnia kontrolę apetytu.

Kortyzol

Kortyzol, nazywany hormonem stresu, jest produkowany przez nadnercza. Jego przewlekłe podwyższenie może prowadzić do odkładania tłuszczu w okolicy brzucha, zwiększonego łaknienia i zaburzeń metabolizmu glukozy. Osoby doświadczające chronicznego stresu mogą obserwować trudności w utracie masy ciała, nawet przy przestrzeganiu zdrowej diety.

Hormony tarczycy

Hormony tarczycy (tyroksyna – T4 i trijodotyronina – T3) regulują tempo metabolizmu i wpływają na spalanie kalorii. Niedoczynność tarczycy prowadzi do spowolnienia metabolizmu, a tym samym przybierania na wadze, mimo że pacjent nie zmienia nawyków żywieniowych. Warto zwracać uwagę na objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, zimne dłonie i stopy, a w razie wątpliwości konsultować się z endokrynologiem.

Geny a predyspozycje do otyłości

Nie tylko hormony wpływają na masę ciała – znaczącą rolę odgrywa również genetyka. Wiele wariantów genetycznych, zwanych polimorfizmami pojedynczych nukleotydów (SNP), może zwiększać ryzyko nadwagi i otyłości. W połączeniu z czynnikami środowiskowymi, takimi jak dieta, aktywność fizyczna czy styl życia, te warianty mogą wpływać na apetyt, tempo metabolizmu i skłonność do magazynowania tłuszczu w określonych partiach ciała.

W praktyce oznacza to, że niektóre osoby mogą przybierać na wadze łatwiej niż inne, nawet przy podobnym trybie życia. Geny mogą także modulować odpowiedź organizmu na dietę i ćwiczenia, dlatego indywidualne podejście do odchudzania jest kluczowe – strategie skuteczne u jednej osoby niekoniecznie muszą działać u innej.

Styl życia w kontekście hormonów i genów

Chociaż hormony i geny mają duże znaczenie, styl życia nadal odgrywa kluczową rolę w kontroli masy ciała. Regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i właściwa ilość snu mogą pomóc zrównoważyć działanie hormonów i ograniczyć wpływ predyspozycji genetycznych.

Dieta

Zbilansowana dieta bogata w białko, błonnik i zdrowe tłuszcze wspiera prawidłowe funkcjonowanie hormonów. Osoby walczące z nadwagą mogą skorzystać z pomocy specjalisty lub kalkulatora kalorii, aby określić swoje zapotrzebowanie energetyczne i dostosować dietę do potrzeb organizmu. Monitorowanie spożycia kalorii nie powinno być jednak jedynym celem – istotna jest również jakość posiłków.

Aktywność fizyczna

Regularny ruch wpływa nie tylko na spalanie kalorii, ale również na równowagę hormonalną. Ćwiczenia aerobowe i trening siłowy pomagają zwiększyć wrażliwość komórek na insulinę i regulują poziom hormonów stresu.

Sen i regeneracja

Brak odpowiedniej ilości snu zwiększa wydzielanie greliny, obniża poziom leptyny i może prowadzić do nadmiernego łaknienia. Nawet przy prawidłowej diecie i aktywności fizycznej przewlekłe niedosypianie utrudnia utratę wagi.

Jak monitorować masę ciała i skład ciała?

Skuteczne zarządzanie wagą wymaga nie tylko kontrolowania ilości spożywanych kalorii, ale również obserwowania zmian w tkance tłuszczowej i masie mięśniowej. W tym celu przydatne mogą okazać się nowoczesne narzędzia online:

• kalkulator BMI – pozwala ocenić proporcje masy ciała w stosunku do wzrostu, co daje ogólne pojęcie o ryzyku zdrowotnym związanym z nadwagą.

• kalkulator tkanki tłuszczowej – pozwala śledzić procentową zawartość tłuszczu w organizmie, co jest bardziej precyzyjnym wskaźnikiem niż sama waga.

• kalkulator kalorii – umożliwia dopasowanie dziennego spożycia kalorii do celów zdrowotnych lub odchudzania.

Kompleksowe podejście do otyłości

Otyłość jest chorobą przewlekłą i wieloczynnikową, wymagającą kompleksowego podejścia. Sama dieta czy ćwiczenia często nie wystarczają – czasami konieczna jest interwencja medyczna, konsultacja z endokrynologiem lub dietetykiem klinicznym. Istotne jest, aby pacjent był świadomy wszystkich czynników wpływających na masę ciała i korzystał z rzetelnych źródeł wiedzy.

Otyłość jest chorobą przewlekłą i wieloczynnikową, wymagającą kompleksowego podejścia. Sama dieta czy ćwiczenia często nie wystarczają – czasami konieczna jest interwencja medyczna, konsultacja z endokrynologiem lub dietetykiem klinicznym. Istotne jest, aby pacjent był świadomy wszystkich czynników wpływających na masę ciała i miał dostęp do rzetelnych źródeł informacji, które wspierają podejmowanie świadomych decyzji zdrowotnych.

W tym kontekście z pomocą przychodzi platforma Medme, która umożliwia rezerwację leków online oraz ich odbiór w wybranej aptece. Dodatkowo, Poradnika Medme to baza artykułów i porad dotyczących odżywiania, aktywności fizycznej i monitorowania masy ciała – wszystko w oparciu o aktualną wiedzę naukową, co ułatwia kompleksowe wsparcie pacjenta w walce z otyłością.

Podsumowanie

Otyłość nie jest wynikiem wyłącznie złych nawyków żywieniowych – to efekt złożonego współdziałania hormonów, genów i stylu życia. Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe, aby skutecznie zarządzać wagą i poprawić zdrowie metaboliczne. Regularna aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, odpowiedni sen oraz monitorowanie masy ciała i składu ciała to podstawy skutecznego podejścia do otyłości. Wspierając się rzetelnymi narzędziami online, takimi jak kalkulator BMI, tkanki tłuszczowej i kalorii, można precyzyjniej kontrolować postępy i podejmować świadome decyzje zdrowotne.

Bibliografia

1. dr n. o zdr. Hanna Stolińska, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Otyłość w pigułce https://ncez.pzh.gov.pl/zdrowe-odchudzanie/otylosc-w-pigulce/ [data dostępu: 19.10.25].