Anka Grupińska, "Ciągle po kole”

To kolejne wydanie, ale jakże na czasie. Anka Grupińska rozmawiała z nimi, z tymi którzy ten straszny czas przeżyli, na przestrzeni wielu lat – od 1985 do 2000 roku i można powiedzieć, że była to pora najwyższa i ostateczna na takie spotkania.

O czym mówili? O wszystkim – o miłości, umieraniu, strachu i cierpieniu, o emocjach i marzeniach, które były mimo wszystko. Mimo tego, że świat był dla nich zamknięty, obmurowany, kolczasty i właściwie skazany.

Kim byli? Czy herosami? Co o nich wiemy – chyba ciągle mało skoro było tylu bezimiennych i skoro już nie bardzo kto miał wspominać. Ale na szczęście Grupińskiej jeszcze udało się rozmawiać z tymi, którzy przeżyli. Jednak nic dziwnego, że niektórym pamięć też już nie dopisywała, mąciły się daty, znikały nazwiska. Dlatego te ich wspomnienia są tak prawdziwe i poruszające – są znakiem traumy i upływu lat.

Czy ci, z którymi się spotkała stworzą portret wszystkich, którzy podjęli beznadziejną walkę? Nie, jednak nie, bo każdy człowiek jest inny, każde życie też. A przecież z tych – często chaotycznych rozmów, z tych strzępów przypomnień wyłania się obraz tragicznej determinacji.

Czasem wydaje się, że nawet ci, którzy mieli szansę, z różnych powodów szli na zatracenie. Udało się uciec z pociągu wiozącego do obozu to wracali sami do getta. Ktoś kogoś chcą wyprowadzić na aryjską stronę zostaje ponieważ syn tutaj jest w oddziale. Inni wolą zginąć ze współbraćmi.

Tej książki nie czyta się przez jedną noc, choć trudno się od niej oderwać. Jest poruszająca nawet poprzez swoją oszczędność. Jedna z bohaterek tych rozmów powiedziała "Tak naprawdę – w 1942 roku wyszłam z domu i nigdy do niego nie powróciłam”.