"Zwykłe” łobuzerstwo czy już przemoc

Rozmowa z Ewą Czemierowską, psychologiem, ekspertem akcji "Szkoła bez przemocy”
• Jeśli uczeń przylepi do czoła innemu uczniowi gumę do żucia albo ukłuje go cyrklem, to mamy do czynienia z agresją czy przemocą?
- Przemoc i agresja to pojęcia psychologiczne. Łobuzerstwo i chuligaństwo nimi nie są. Ludzie różnie rozumieją te określenia i dlatego wiele niepokojących zjawisk bywa bagatelizowanych. Uznawane są za zabawę, wygłupianie się, "normalne” przejawy dojrzewania, bądź "tylko” zwykły wandalizm. Ukłucie cyrklem z pewnością jest zachowaniem agresywnym, bo trudno założyć, że nie robi ono krzywdy. Może się jednak zdarzyć, że stanie się to niechcący i trudno wtedy byłoby uznać je za agresję. Może być przejawem przemocy. Ale żeby to stwierdzić, trzeba się dokładniej przyjrzeć całej sytuacji. Należy sprawdzić, czy zachowanie to było jednorazowe, czy sprawca i ofiara nie zamieniają się rolami, czy też sprawca nie jest wyraźnie silniejszy od ofiary. Same formy zachowań mogą być identyczne w przypadku agresji i przemocy - nawet w zwykłej zabawie.
• Jak wygląda przemoc szkolna?
- Może przybierać formy bezpośredniej przemocy fizycznej: bicie, kopanie, plucie, popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności. Ale przemocą jest też dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, obrażanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw, pokazywanie nieprzyzwoitych gestów. Istnieją też pośrednie, często bardzo trudne do zidentyfikowania formy przemocy, np. namawianie innych do ataków fizycznych lub słownych, izolowanie kogoś z grupy.
• Czy tylko uczniowie powodują, że szkoła jest agresywna?
- Wszystko zależy od relacji w gronie nauczycielskim, sposobu traktowania uczniów przez nauczycieli, a także tego, jak oni sami się zachowują wobec rówieśników i dorosłych. Szkoła jest skomplikowanym systemem, którego wszystkie ogniwa wpływają na siebie wzajemnie i wobec tego rozwiązywanie problemów agresji i przemocy na jej terenie wymaga systemowego podejścia. Muszą istnieć jasne, wspólne dla wszystkich, normy i zasady oraz procedury interwencji i postępowania w przypadkach agresji i przemocy.